Film, bizim için çok eksik kaynaklardan bildiğimiz eski bir vahşi dönemi anlatıyor. Yönetmen bize kendi atmosferinde harika bir resim sunuyor. Amaç ne Vikinglerin hayatını anlatmak ne de izleyiciyi kavga ile eğlendirmek. Amaç o dünyanın zulmünü içeriden göstermektir. Çağın kokusunu solumaktır. Oyuncuların duyguları ve hisleri ve yazar bunu tam olarak başarır.
Dünyanın nezih ve tahmin edilebilir bir sonunun nasıl olması gerektiği her zaman teistik dinlerin temsilcileri ve diğer gruplar arasında bir anlaşmazlık oluşturmuştur. Sinema ise yorulmaksızın bitiş zamanı vizyonlarını iyileştirmenin ve sınırlandırmanın yollarını arıyor. Genellikle bu, onları maksimize etmek anlamına gelse bile. Danimarkalı film yapımcısı Nicolas WindingRefn, “Valhalla Rising” ile yaklaşan ölüm karşısında bir hayal ürünü olarak bitiş zamanı beklentilerini anlayarak işi bir adım daha ileri götürüyor. Buradaki kıyamet, dünyanın patlaması değil, sanrılı ruhların patlaması anlamına gelir. Refn’in konseptini vahşi bir Viking tanrısı olarak sahneye koyması, filmi daha erişilebilir hale getirmiyor. “Valhalla Rising”, eğlenceli veya tarihsel bir film değil, Andrei Tarkovski’nin “Stalker” ritmine uygun ve Werner Herzog’un “Aguirre, Tanrı’nın gazabı” motifleriyle süslenmiş, zarif bir sanat sinemasıdır. Büyüleyici ve zorludur. Sembolik peyzaj platolarını deşifre ederken zevk deneyimi yaşamayanlar “Valhalla Rising”ten kaçınmalıdır.
Valhalla Rising, kendisini geleneksel anlatı biçimlerinden kilometrelerce uzakta konumlandırır ve bu nedenle, neredeyse paralel olarak geliştirilen Refn hapishanesindeki grotesk “Bronson”un tutarlı bir devamını temsil eder. İngiltere’nin daha sert mahkumuna saygı duyan Danimarkalı yönetmen, şiddetin rasyonel çöküşü kavramına ve dolayısıyla burjuva iddiasına sahiptir. Tom Hardys Bronson, motifleri psikolojik olarak deşifre edilemeyen, ancak onun muğlak, erkeksi vücut eylem sanatının estetiğiyle çözülemeyen bir figürdü. Valhalla Rising’teki Tek Göz’lü kahramanımız ise tanımlanmayı tamamiyle reddediyor: Tek Göz konuşmuyor, biyografisi yok, net bir gündemi yok. İnsan formunda esrarengiz bir temel güç ve Refn’in bir zaman sonu beklentisinin mimarisi üzerine düşüncelerinin başlangıç noktası.
İskandinav mitolojisinde Valhalla’nın (Ölen savaşçıların, Tanrı Odin’in de evi olan Asgard’da gideceği görkemli salon) yükselip, sona erecek olan dünyanın kaderi için savaşacağı söylenir. Ordunun başında: tek gözlü tanrı Odin. Tek Göz ile Refn, bu anlatının Hıristiyan kıyametiyle çarpışmasına izin verir. Hacıların daha sonra onun içindeki enkarne olanı tanıdıklarına inanmaları mantıklıdır: pagan bir tanrının avatarı onları kesinlikle Kudüs’e götürmeyecektir. Onlara liderlik etmesi ise sadece onların yorumlarıdır. Aslında, savaşçıları özlenen kıyamete götüren bir feribotçu gibidir. Onun vizyonu yolu gösteriyor; hacıların toplu son zaman hezeyanlarının hem ürünü hem de aynası olan bu kan kırmızısı rüya görüntüleridir.
Refn, bu yolculuğu, ancak o zaman keskin bir dönüş için “karanlığın kalbine” bir Conrad yolculuğu olarak sahneler. Çünkü nihayetinde Kurtz zincir postası altında yeni, korkunç bir düzenin kurulması değil, tanıdık dünyanın dağılmasıdır. İskoçya’da çekilen manzaraların çoğu vahşi ve yaşama düşmandır, binaları yoktur, toplumun sabitlenebilir bir yeri yoktur, sanki tüm uygarlık çoktan yok olmuş gibi. Kıyıların ötesinde, dünya sisin içine gömülür ve sonunda hacılar tarafından görünmez hale gelir. Refn, Werner Herzog’un iç manzara kavramını ele alıyor: Doğal fon, dünyanın gelgitlerini figürlerin perspektifinden görünür kılıyor.
Nemli soğuk hava, sabit rüzgarlar, sisler, huzursuz gökyüzü oturduğumuz yerden ürpermemize neden oluyor. Kir, görünüşte ve özde iğrenç, katliam, “ilk Hıristiyanların” garip eylemleri. Film, sessiz bir savaşçı, diğerlerinin bozuk konuşması, müziğin endişesiyle doludur. Ve her şey izleyiciyi uyuşukluk, endişe, tiksinti, dehşet haline getirmeyi amaçlıyor. Sonuçta, o vahşi zamanlarda, sürekli gerginlik içinde yaşadık. Cinayette, zulümde, bilinmeyenden korkarak gelişir.
Alman-İskandinav mitolojisi hakkında biraz bilgi verirseniz, Valhalla’nın (Eski İzlanda Valhöll) savaşçılar için bir tür cennet olduğunu, savaşta yiğitçe savaşan ve ölen her savaşçının ulaştığı bir yer olduğunu anlamak kolaydır. Bu yerle ilgili tüm ayrıntılar, eski kutsal yazıların ve dini inançların yorumlanmasında bir anlaşmazlık perdesi ile örtülmüştür. Sadece buranın eski İskandinav pagan kabilelerinin kalemiyle damgalanmış, ilkel olarak efsanevi bir yer olduğu gerçeğini not edebiliriz. Diğer kültürleri yerinden ettiği için ise, Hıristiyanlık ve Avrupa’nın kuzeyindeki vaftizciler Valhalla’yı cehennemle özdeşleştirirler.
Filmin afişine baktıktan sonra da filmin ne hakkında olduğunu anlayamazsınız, yukarıdaki paragrafı ve filmin başlığını tekrar okuyun isterseniz. İskandinav mitolojisinin yanlış anlaşılmasından dolayı, Valhalla Rising ortalama bir izleyiciden uygun düzeyde olumlu geribildirim almamıştı. Ama bir seyirci olarak değil, tefekkür sahibi bir sinemasever iseniz, o zaman Valhalla Rising’i bir başyapıt olarak almanız garanti edilir. Ama bu, elbette, bir şartla -kasvetli güzel şeyler düşünmeye uygun bir durumdaysanız…
Valhalla Rising’deki gerçeküstü ve büyüleyici video sekansı, izleyicinin neredeyse bilinçaltında yazarın fikrini kavramasını sağlayacak. Filmde olan biteni anlamak nerdeyse imkansızdır, ancak hissedilebilir. Yönetmen Valhalla Rising’i düşük bir bütçeyle çekip, çok yüksek bir çıtaya ulaşmayı başarır. Yönetmen, gezegenimizin böylesine vahşi köşelerini öylesine yüksek kaliteli bir resim ve “Styryl” postfiltre ile gösterebiliyor ki, üstelik bu resimler son derece ikna edici bir oyunculukla birlikte sunulunca sanki film ekibi bir zaman makinesi icat etmiş ve Orta Çağ sakinlerini gizlice filme almış gibi duruyor.
Filmin müzikleri, ekran aracılığıyla izleyicinin bilincine akan zihinsel bilginin akışı için temel bir köprü görevi görüyor. Valhalla Rising’deki müzik, bazı yerlerde o kadar rahatsız edicidir ki, bazen ona büyüleyici görsel imgelerin ana rolünü bu garip müzikler alır.
Sonuç olarak, Tarkovsky’nin çalışmalarını resimleriyle sürdürüyor ve modern takipçileri Lars Von Trier ve Jim Jarmusch ile aynı seviyede durmak ister gibi bir algı yaratıyor NikolosWindingRöfn. İzleyicinin bilinçaltına nüfuz etmenin ve ruhunda, modern 3D teknolojilerinin doğasında bulunan gerçekten fizyolojik hisleri doğurmanın birçok yolu var sanırım.
Seher Kavut
