İtalyan yönetmen Ermanno Olmi’nin adını her zaman en büyük İtalyan yönetmenleri arasında duymayız. Bunun nedeni belki de yönetmenin daha çok taşra kökenli karakterlere filmlerinde yer vermesidir. Netflix’de bugünlerde gösterilen İş (Il Posto) adlı filmi de İtalya’nın sanayi ve ticaret şehirlerinden olan, moda ve borsanın ağırlıklı olarak etkili olduğu zengin kuzey kentlerinden Milano’ya yakınlarındaki Meda köyünden (veya kasabası) büyük bir şirkette iş bulmak için gelen, Domenico adlı bir gencin öyküsünü anlatıyor.
Zeki bir genç olan Domenico, ailesinin geçimine yardımcı olmak için Milano’da bulunan bu büyük şirketin iş mülakatları ve yazılı sınavına girer. Sanki savaşa veya askere gönderiliyormuş gibi tıbbi kontrollerden geçer, matematik ve farklı alanlardaki konulardan sorulara tabi tutulur. Bu arada da aynı sınava giren bir kızla konuşmaya başlar. Kızdan hoşlanır ama çekingenliği ve ikisinin de işlerinin gereklilikleri nedeniyle yakınlaşamazlar. Filmde köylük bir yerden büyük bir şehre, inşaat halindeki modernleşmekteki kente gelen Domenico’nun şaşkınlığına tanık oluyoruz. Onu şehre götüren tren, kız arkadaşıyla beraber seyrettikleri kazılmış inşaat alanı, çeşitli ürünleri satan mağaza vitrinleri, işyerindeki elle kurulan saat gibi öğeler sanayileşmiş modern batı uygarlığının temsilleridir. Sanayileşme ve mekanikleşme iş yaşamında da kendisini göstermektedir. Çalışanların yaşamı belli bir ritme tabii olarak gerçekleşir. Bunu son sahnelerden biri olan saat sahnesinde duyumsarız. Filmle ilgili yazanlar Marksist yabancılaşma kavramından da bahsederler, tabii bu tür felsefi sorunları filmde yansıtmanın zorluğunu düşünürsek, ben pek de bu konunun işlendiğini düşünmüyorum açıkçası. Bu filmde yabancılaşma daha çok mimari özelliklerde; Domenico’nun kasabadaki evinden çıkıp şehirdeki katı mimari düzene sahip ofis bloklarına gitmesi, manzaranın tamamen değiştiği bir görüntüde ortaya çıkıyor. Bu açıdan bakıldığında aynı yıllarda aktif olan bir diğer yönetmen olan Antonioni akla geliyor. İtalya’nın ekonomik gelişmesine tekabül eden 60’lı yılların başındaki modernleşmenin ruhsal anlamda insanlar üzerindeki etkisini araştıran filmler yapan Antonioni ile Olmi bu filmde benzeşiyorlar.
Umut Hanioğlu
umutable@gmail.com
