Krzysztof Kieslowski, Andrzej Wajda ve Krzysztof Zanussi gibi Polonya Sineması’nda önemli yeri olan yönetmenlerin filmlerinde görüntü yönetmenliği yapmış olan Edward Klosinski’ye adanan “Tatarak” gerçek ve kurmaca iki öyküyü ölüm temasıyla birleştiriyor. Jaroslaw Iwaszkiewicz’in kısa hikâyesinden uyarlanan kurmaca kısım kanser nedeniyle çok az bir ömrü kalmış olan ve iki çocuğunu Varşova Ayaklanması’nda kaybeden bir kadının hüzünlü hikâyesini anlatıyor. Filmin gerçek hikâyesiyse Klosinski’nin oyuncu eşi Krystyna Janda’nın eşinin hastalığıyla mücadele etmesini ve sonunda eşinin ölümünü kabullenmesini bizlere monologlar hâlinde aktarıyor.
Ölümlerine çok az bir süre kalmış iki kanser hastasının yaşadığı son zamanları gerçek ve kurmacayla birleştiren Wajda insanın ölüm karşısındaki çaresizliğini de bizlere özetlemiş oluyor. Yönetmen hikâyelerden ilkinde Janda’nın monologlarına yer vererek geride kalan eşin hikâyesini ekrana taşıyor. Daha sonra da ölümüne yaklaşan ve teselliyi genç bir adamda arayan Marta’nın dokunaklı öyküsü karşımıza çıkıyor. Bu sayede yönetmen ölümün iki taraf için de kabulünün zor olduğunu gösteriyor. Ölüme yaklaşan kadar sevdiğinin ölümünü kabullenmeye çalışan eş için de ölümün kabullenilmesi aynı derecede güç oluyor. Kurmaca olduğunu her dakikasında belli ettiği Marta’nın hikâyesi de en az Janda’nın monologları kadar içimizi acıtırken eğri otunun metaforik anlamı da yönetmenin hikâyesinin ana fikrini bizlere vurguluyor. Hoş kokusuyla insanı büyüleyen ve gelen yaz mevsimiyle ilgili yapılacak olan festivalde etrafı süsleyecek olan eğri otu diğer taraftan da ölümün habercisi oluyor. İki karakter bunu anladığında ise Wajda’nın filminde taşlar yerine oturuyor ve Janda’yla Marta artık tek bir karakter oluyor.
Kurmacayla gerçeğin aslında hiç birbirinden ayrılmadığı “Tatarak” gerçek hayat hikâyelerinden uyarlanan filmlerin aksine bir hikâyeyi gerçek bir hayat hikâyesine uyarlayarak da farklı bir anlatım yapısı geliştiriyor. Wajda başlarda ikisinin sınırlarını kesin çizgilerle belirlese de bir süre sonra iki hikâye de birbirinden beslenerek birbiriyle girift hâle geliyor. İşte o zaman ölüm teması “Tatarak”a egemen olarak kurmacanın sanal dünyasını kesip atıyor ve gerçekliği değiştirerek seyircilerde iz bırakmayı başarıyor.
Barış Saydam
bar_saydam@hotmail.com
